Ο πρώτος χάρτης δείχνει πως ήταν οι Κυκλάδες πριν 20.000 χρόνια από σήμερα. Οι παγετώνες στην Ευρώπη δεν είχαν ακόμα λιώσει και η στάθμη της θάλασσας στο Αιγαίο ήταν 125-150 μέτρα χαμηλότερη.
Οι κεντρικές Κυκλάδες αποτελούσαν μια στεριά. Η Αμοργός όμως ήταν όπως και σήμερα νησί (εξ ου και Αμοργάρα). Υπήρχε ένα στενός δίαυλος ανάμεσα στην Γραμβούσα και τα Αντικέρια-Κέρο.
Το ότι η Αμοργός ήταν νησί το καταλαβαίνουμε σήμερα από το γεγονός ότι δεν έχει δηλητηριώδη φίδια, δηλαδή οχιές, όπως η Νάξος αλλά και η Ηρακλειά, γιατί τα φίδια δεν κολυμπάνε και παραμένουν σε ένα μέρος.
Ένα άλλο στοιχείο είναι τα ενδημικά φυτά. Η Αμοργός έχει 28 ενδημικά φυτά και η γειτονική και μεγαλύτερη Νάξος έχει 16. Τα φυτά γίνονται ενδημικά συνήθως σε νησιά, γιατί τα νησιά είναι απομονωμένα και τα φυτά προσαρμόζονται στο περιβάλλον τους. Γίνονται και στην αλπική ζώνη των βουνών, σε περιβάλλοντα που μοιάζουν με νησιά. Περίπου το 1/3 των φυτών της Κρήτης, που πάντοτε ήταν νησί, είναι ενδημικά.
Ο δεύτερος χάρτης δείχνει πως ήταν οι Κυκλάδες πριν περίπου 9.000 χρόνια από σήμερα.
Οι παγετώνες έχουν λιώσει και η θαλάσσια στάθμη έχει ανέβει κατά 110-130 μέτρα, δηλαδή ήταν χαμηλότερη περίπου κατά 15 μέτρα από ότι είναι σήμερα.
Τα Αντικέρια και η Κέρος βρίσκονται πλέον σε απόσταση, η Αμοργός είναι ακόμα πιο… νησί.
Η κατάσταση στις Κυκλάδες αυτή την περίοδο έχει ενδιαφέρον για την προϊστορική παρουσία του ανθρώπου αλλά δεν είναι αυτό το θέμα μου.
Να πω μόνο ότι ο καθηγητής αρχαιολογίας Διαμαντής Σάμψων έχει βρει και ερευνήσει στην Φτελιά της Μυκόνου έναν μεσολιθικό οικισμό αυτής της περιόδου.
Στον τρίτο χάρτη φαίνεται πως ήταν η Ελλάδα πριν 400.000 χρόνια.
Είναι εποχή των παγετώνων και η Αμοργός ενώνεται με μια στενή λωρίδα με την Κέρο και την στεριά των Κεντρικών Κυκλάδων.
Πριν τους παγετώνες το κλίμα στην Ευρώπη και την Ελλάδα ήταν τροπικό και ανάμεσα στα φυτά υπήρχαν και φοίνικες, όπως διαπιστώνουμε και από τα απολιθώματα στο Σίγρι της Λέσβου.
Όταν το κλίμα άλλαξε και οι παγετώνες άρχισαν να εξαπλώνονται από τον βορρά και από τα ψηλά, τα φυτά της τροπικής χλωρίδας άρχισαν να κατεβαίνουν πιο νότια και πιο χαμηλά για να βρουν καταφύγιο. Δεν τα κατάφεραν.
Από τα φυτά της προπαγετωνικής Ευρώπης μόνο 5 είδη διασώθηκαν σε προστατευμένες θέσεις που διατήρησαν ένα είδος υποτροπικού κλίματος.
Το ένα στα Πυρηναία και τα άλλα 4 στην Βόρεια Ελλάδα, τον ρου του Αξιού στην κεντρική Σερβία και την Ροδόπη. Από αυτά το ένα διασώθηκε μόνο στον Όλυμπο. Διασώθηκε όμως και ένα δέντρο. Ο φοίνικας.
Με τις αναγκαίες προσαρμογές στις αλλαγές του κλίματος διασώθηκε ο φοίνικας, που επιστημονικά λέγεται του Θεόφραστου (Phoenix theophrastii) και που είναι πιο γνωστός σαν «κρητικός φοίνικας» επειδή διατηρείται σε αρκετές θέσεις στην ζεστή Μεγαλόνησο, όπου σχηματίζει και δάσος στο Βάι.
Μία από τις πολύ λίγες περιοχές που διασώθηκε ο φοίνικας είναι και η Αμοργός, σε θέσεις ζεστές και υγρές.
Αυτοφυείς φοίνικες στην Αμοργό έχουμε στην Ψιλή Άμμο Θολαριών, στις Λεύκες, στις εκβολές των Αγίων Σαράντα (από όπου η φωτογραφία) και ίσως στον Κάτω Κάμπο Αρκεσίνης και τα Νερά Καταπόλων.
Με άλλα λόγια, οι φοίνικες αυτοί είναι οι αρχαιότεροι κάτοικοι της Αμοργού.
Και πρέπει να βρεθεί ένας τρόπος να προστατευθούν κατά τρόπο αποτελεσματικό και απόλυτο.
Πηγή: γεωγραφία κουλ
Από Γιάννης Τσιανακας
